Anacamptis pyramidalis, πως ξεκινάει η δημιουργία του σαλεπιού.
Η πυραμιδική ορχιδέα, Anacamptis pyramidalis, είναι ένα προστατευόμενο (CITES the Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, also known as the Washington Convention) πολυετές ποώδες φυτό που ανήκει στο γένος Anacamptis της οικογένειας Orchidaceae.Αναφέρεται 11 φορές στα προστατευόμενα φυτά της Natura 2000. Η επιστημονική ονομασία Anacamptis προέρχεται από την ελληνική ανακάμτειν που σημαίνει «στροφή προς τα εμπρός», ενώ η ονομασία pyramidalis αναφέρεται στην πυραμιδική μορφή της ταξιανθίας. Μοναδικός εκπρόσωπος του γένους της, η Anacamptis pyramidalis συναντάται στην ευρύτερη περιοχή της Αρχαίας Θουρίας – Μυκηναϊκής Άνθειας σε πολλά διαφορετικά ενδιαιτήματα. Απαιτεί ένα ηλιόλουστο σημείο καιπροτιμά αργιλώδη εδάφη. Μπορεί να αναπτυχθεί ακόμη και σε πολύ αλκαλικά εδάφη.
Ανθίζει από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούλιο. Επικονιάζεται με έναν ιδιαίτερο μηχανισμό από ημερόβιες και νυκτόβιες πεταλούδες και για αυτό υβριδίζεται πολύ σπάνια. Για να εξασφαλιστεί η γονιμοποίηση, η μορφολογία τους είναι καλά προσαρμοσμένη στις προβοσκίδα των λεπιδόπτερων, ειδικά στα Euphydryas, Melanargia, Μελιταίας, Πιερής και τα είδη Zygaena. Ο μηχανισμός με τον οποίο τα ζεύγη του γυρεομάγματος προσκολλώνται στην προβοσκίδα ενός εντόμου ανακαλύφθηκε από τον Κάρολο Δαρβίνο και που περιγράφονται στο βιβλίο του Γονιμοποίηση Ορχιδέων.
Φτάνει κατά μέσο όρο 10-25 εκατοστά σε ύψος, με ανώτατο όριο τα 60 εκατοστά. Ο βλαστός είναι όρθιος και χωρίς διακλάδωση. Τα βασικά φύλλα είναι γραμμοειδή-λογχοειδή με παράλληλες νευρώσεις, μέχρι μήκος 25 εκατοστά. Η διάταξη των ερμαφρόδιτων λουλουδιών καταλήγει σε ένα συμπαγές πυραμιδικό σχήμα που είναι πολύ διακριτικό και δίνει στο ορχιδέα την κοινή της ονομασία. Το χρώμα των λουλουδιών ποικίλει από ροζ σε μωβ, λευκό ή σπάνια, και το άρωμα περιγράφεται ως «πικάντικη». Τα λουλούδια έχουν έξι σέπαλα δηλαδή τρία μικρά σέπαλα και τρία πέταλα. Δύο μικρά πέταλα είναι στις πλευρές, ενώ το τρίτο και κάτω (χείλος) είναι μεγάλο και έχει δύο λοβούς. Στο πίσω μέρος του λουλουδιού υπάρχει ένα σωληνοειδές κέντρισμα περίπου 1,5 εκατοστά μακρύ, ενώ το χείλος φέρει δύο πλευρικά πτερύγια μικρά.
ΕΔΩΔΙΜΟΤΗΤΑ:
Ο αποξηραμένος και αλεσμένος κόνδυλος της Anacamptis pyramidalis δίνει μια λεπτή λευκή σκόνη, που ονομάζεται σαλέπι. Αυτό είναι μία πολύ θρεπτική και γλυκιά ουσία. Χρησιμοποιείται σε ποτά, στα σιτηρά και στην παρασκευή του ψωμιού. Μια ουγκιά του σαλεπιού είναι αρκετή για να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες ενός ατόμου για μια μέρα.
ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ:
Το Σαλέπι έχει χρησιμοποιηθεί ως μια δίαιτα ιδιαίτερη σε αξία για τα παιδιά και κατά την διάρκεια της ανάρρωσης από ασθένεια. Βράζεται με νερό, αρωματίζεται και παρασκευάζεται με τον ίδιο τρόπο όπως το αραρούτι . Επειδή είναι πλούσιο σε φυτική κόλλα, σχηματίζει ένα χαλαρωτικό και μαλακτικό ζελέ που χρησιμοποιείται στη θεραπεία των ερεθισμών του γαστρο-εντερικό σωλήνα. Ένα μέρος του σαλεπιού σε πενήντα μέρη νερού είναι αρκετή για να κάνει ένα τέτοιο ζελέ.
Περιέχει πολύτιμα μεταλλικά άλατα όπως φώσφορο και ασβέστιο. Η κολλώδης ουσία που περιέχει , η βασσαρίνη όταν βράσει με το νερό, μετατρέπεται σε κολλώδη πηχτή ουσία, μαλακτική, κατά του βήχα και των φλεγμάτων.
Το σαλέπι λόγω της κολλώδους φύσης του αλλά και των επουλωτικών συστατικών του επιδρά στο στομάχι και το έντερο αναπλάθοντας τα τοιχώματα του πεπτικού συστήματος.
Οι τονωτικές και αφροδισιακές του ικανότητες εντείνονται χάρη στην προσθήκη και των μυρωδικών όπως της κανέλας, του γαρύφαλλου, της πιπερόριζας, της βανίλιας. Ο κόνδυλος, από το οποίο παρασκευάζεται το σαλέπι, θα πρέπει να συλλέγεται όταν το φυτό ζεραίνεται μετά την ανθοφορία και τη σπορά.